Oktavio Paz (Octavio Paz, 1914–1998) jedan od najznačajnijih savremenih latinoameričkih pesnika i dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1990. godine, napisao je zanimljiv predgovor za antologiju pesama Vaska Pope (1922–1991) na španskom jeziku: umesto klasičnog članka, Paz je upriličio pesmu „Nepredgovor“ („Imprólogo“). Ovi stihovi posvećeni srpskom pesniku divan su omaž šamanskoj mašti Vaska Pope i sjajan spomenik prijateljstvu dva velikana lirike. Pesma „Nepredgovor“ objavljena je i u Pazovoj zbirci Árbol adentro (1987); ovom prilikom je navodimo i na izvornom jeziku.
* * *
Nepredgovor
prev. Krinka Vidaković-Petrov
Tražili su od mene predgovor.
Kratak, rekoše, od malo reči,
ali da s njima puknu daljine.
Više perspektivu nego scenografiju.
Na dnu, usred tvrdokorne pometnje
– u kršu pojmova, paradoksa, trnja –
u podnožju litice tetovirane
strpljenjem godišnjih doba:
Vasko Popa,
lovac lutajućih odblesaka.
Sedam i počinjem da pišem svoju prozu
jedan, dva, tri, četiri, sto puta.
Između moje glave i pera,
između pera i ove stranice,
iskrsava uvek isti prizor:
sumrak prozračne kože
i pod liticom koju razvija vetar:
Vasko.
Zalazeće sunce igra
na nišanu njegove nepogrešive puške.
Nema nikog na vidiku
ali Vasko grabi oružje i puca.
Svaki pucanj pronalazi svoju metu,
ideje koje, ovlaš dodirnute,
lete kao usklici.
Beležim za svoj predgovor:
Vaskova puška nije smrtonosna
nego slikotvorna.
I dok pišem ove reči
opori dim pokriva moj rukopis.
Iskre igraju među slovima,
zapaljeni samoglasnici zažde u beg,
nejasna huka suglasnika
razleže se užarenim pepelom,
krajnji sever stranice gori!
Povlačim se na jug.
Ali tamo, po belim marginama
pljušti, neprestano pljušti.
Podbulo nebo, grmljavina, udarci.
Gluvo bubnjanje:
zemaljskim dobošem,
munjom rasporen, igra dažd.
Ovo što pišem već je močvara.
Odjednom, žestoko sunce sine među oblacima.
Razvedri se začas:
obrasla ravnica,
tri gole stene, bare,
oblast malarije:
lijane, priviđenja, groznice, bodlje,
besno i naoružano rastinje
kreće u juriš na stranicu.
Smrt od vode ili od vatre:
moj zapis sagoreva ili se utapa.
Odustajem.
Ne predgovor,
ti zaslužuješ epsku pesmu,
avanturistički roman u nastavcima.
Šta god da kažu kritičari,
nisi nalik na Kafku lenja želuca
ni na malokrvnog Beketa.
Dolaziš iz Ariostove poeme,
izlaziš iz jedne Ramonove groteskne priče.
Ti si bajka koju pripoveda starica,
zapis na palom kamenu,
crtež i ime na zidu.
Vuk si koji se hiljadu godina borio
a sad vodi mesec za ruku
beskrajnim hodnikom zime
do majskog trga:
kruška je već u cvatu
i u njenoj senci ljudi piju u krug
napitak od prepečenog sunca.
Vetar zastaje da ih čuje
i ponavlja taj zvuk po brdima.
U međuvremenu, ti si pobegao sa mesecom.
Vuk si i dete i imaš sto godina.
Tvoj smeh slavi svet i govori Da
svemu što se rađa, raste i umire.
Tvoj smeh ohrabruje mrtve.
Baštovan si, sečeš cvet magle
koji se rađa u sećanju starice,
pretvaraš ga u karanfil plamenova
kojim je devojka zakitila nedra.
Rudar si – sišao si tamo dole,
kažeš – i od tvog osmeha uozbiljilo se
žestoko proleće.
Ti si elektromehaničar, i isto tako osvetljavaš svest kao što greješ kosti zime.
Grnčar si i stolar,
tvoje posude pevaju i daju nam da pijemo,
tvoje stepenice služe za penjanje i silaženje
u rođenoj našoj unutrašnjosti,
tvoji stolovi, stolice, postelje,
da razgovaramo, jedemo, počivamo,
da putujemo ne mičući se,
da volimo i umiremo bez ostatka.
Nasred ove stranice stajem kao ukopan
i kažem: Vasko Popa.
Odgovara mi gejzir sunaca.
(Iz: Vasko Popa, Pesme, Nikšić: Univerzitetska riječ, 1990)
* * *
Imprólogo
Me han pedido un prólogo.
Corto, me dijeron, pocas palabras
pero que abran lejanías.
Una perspectiva más que una escenografía.
Al fondo, entre las contumaces confusiones
– breñas conceptuales, paradojas, espinas –
al pie de un farallón tatuado
por la paciencia de las estaciones:
Vasko Popa,
cazador de reflejos errantes.
Me siento y comienzo mi prosa
una, dos, tres, cuatro, cien veces.
Entre mi cabeza y la pluma,
entre la pluma y esta página,
se interpone siempre la misma escena:
un atardecer de piel translúcida
y bajo el farallon que rompe el viento:
Vasko.
El sol poniente baila
sobre la mira de su infalible escopeta.
No hay nadie a la vista
pero Vasko empuña el arma y dispara.
Cada disparo inventa un blanco,
ideas que, apenas tocadas, vuelan como exclamaciones.
Anoto para mi prólogo:
la escopeta de Vasko no mata,
es dadora de imágenes.
Mientras escribo estas palabras
un humo acre cubre mi escritura.
Hay una danza de chispas entre las letras,
una fuga de vocales en fuego,
un confuso rumor de consonantes
corriendo sobre cenizas calcinadas,
¡arde el extremo norte de la página!
Me repliego hacia el sur.
Pero allá, en los márgenes blancos,
llueve, interminablemente llueve.
Cielo hidrópico, truenos y puñetazos.
Sordo redoble:
sobre el tambor terrestre,
rajado por el rayo, baila el chubasco.
Esto que escribo ya es un pantano.
De pronto, un sol violento rompe entre nubes.
Súbito escampado:
un llano hirsuto,
tres peñascos lampiños, marismas,
circo de la malaria:
lianas, fantasmas, fiebres, púas,
una vegetación rencorosa y armada
en marcha al asalto de la página.
Muerte por agua o muerte por llama:
la prosa o se quema o se ahoga.
Desisto.
No un prólogo,
tú mereces un poema épico,
una novela de adventuras por entregas.
Digan lo que digan los críticos
no te paraces a Kafka el dispéptico
ni al anémico Beckett.
Vienes del poema de Ariosto,
sales de un cuento grotesco de Ramón.
Eres una conseja contada por una abuela,
una inscripción sobre una piedra caída,
un dibujo y un nombre sobre una pared.
Eres el lobo que guerreó mil años
y ahora lleva a la luna de la mano
por el corredor sin fin del invierno
hasta la plaza de mayo:
ya florecío el peral
y a su sombra los hombres beben en rueda
un licor de sol destilado.
El viento se detiene para oírlos
y repite ese son por las colinas.
Mientras tanto te has fugado con la luna.
Eres lobo y eres niño y tienes cien años.
Tu risa celebra al mundo y dice Sí
a todo lo que nace, crece y muere.
Tu risa reconforta a los muertos.
Eres jardinero y cortas la flor de niebla
que nace en la memoria de la vieja
y la conviertes en el clavel de llamas
que se ha puesto en el seno la muchacha.
Eres minero – he bajado allá abajo,
dices – y tu sonrisa pone pensativa
a la vehemente primavera.
Eres alfarero y eres carpintero,
tus vasijas cantan y nos dan de beber,
por tus escaleras subimos y bajamos
en el interior de nosotros mismos,
tus mesas, sillas y camas nos sirven
para viajar sin movernost,
para amar y morir con entereza.
En mitad de esta página me planto
y digo: Vasko Popa.
Me responde un geiser de soles.
(Iz: Octavio Paz, The Collected Poems, New York: New Directions, 1991)
