Piše: Aleksa Đukanović
Pred čitalaštvom u 2021. godini nalaze se izvrsni književni „memoari“, svojevrsna autobiografska, romaneskna proza u dve ruke: dvojice znamenitih književnika – Davida Albaharija i Žarka Radakovića. Dva iskusna, književno prekaljena pisca, u ovoj fantastičnoj knjizi sabiraju svoje živote na osobito čudnovat način. Koristeći se metatekstualnom književnom tehnikom Ž. Radaković i D. Albahari prenose na hartiju vlastito (zajedničko) dečaštvo, mladost, odrastanje, životne snove, htenja, druženja – čineći to, svakako i bez dvojbe u vrlo veštom maniru H. L. Borhesa.
Knjiga o fotografiji – po svojoj strukturi, autobiografskom motivu i donekle uzbudljivoj, avanturističkoj radnji – predstavlja u našoj književnosti prvi književni prozno-memoarski amalgam, to jest: ova knjiga sebe opisuje kao „novi“ oblik autobiografske/memoarske proze, i ne naliči već poznatim biografijama naših velikih pisaca.
Knjiga o fotografiji jeste prozno-vizuelni album memoarskih i autobiografskih uspomena koji se može čitalačkim i kritičarskim okom čitati i kao: čisti socijalni roman odrastanja (ako zanemarimo stvarnu životnu postojanost likova i protagonista ove knjige), kao zbirka usko povezanih istorijsko-društvenih pripovedaka koje slikaju davnašnji život starog Zemuna, ondašnju gradsku vrevu, ukus, klimu i duh grada i toga zauvek prohujalog vremena, Knjiga o fotografiji može se čitati i kao jaka, sugestivna, metodološka studija, čak više – kao antropološka, psihološka i istorijska studija dva priznata pisca, a u stvari dva živa lika-čoveka koji žive svoje živote u rodnom gradu, pamte, beleže, maštaju i u njemu stvaraju. Knjiga o fotografiji može se, istodobno, čitati i kao zbirka priča-eseja, podrobnije: kratkih borhesovskih eseja, pisanih u originalnom opisnom Džojsovom ritmu, koji u sebi sadrže jasna, hirurški precizna zapažanja, sećanja i primećenja – što se kroz fotografije, koje dvojica protagonista jedan drugome šalju, ocrtava i oslikava kao u najdetaljnijem kolor-albumu a koji u sebi sadrži ne samo bitne fotografije, već ono još važnije: sećanja koja su čvrsta, upečatljiva, topla i lucidna.
Pletući početne niti knjige, polako i vešto, smireno i ritmično, Albahari i Radaković to čine koristeći – fotografije. Fotografija – kao umetni isečak iz života – viđena je u mnogim biografijama, autobiografijama i memoarima poznatih pisaca, državnika, naučnika i umetnika. No, takva fotografija koja nije ništa drugo nego puki trag dokumentarnosti; zamrznuti tren u životu neke ličnosti koja ima za cilj da za čitaoca proizvede efekat spoznaje o prošlosti date ličnosti: kakvu su kosu tada imali i da li su imali, da li su imali osmeh na svo licu ili ne, kakvo odelo, u kakvom ambijentu.
Ali fotografije koje se nalaze u ovoj zajedničkoj Radakovićevoj i Albaharijevoj knjizi nisu takve. Naprotiv, to su i lične i zajedničke ali i znane i neznane fotografije, bitne i potpuno slučajne, fotografije slučajnih pejzaža, naizgled nebitnih stvari, predela. Sve te fotografije nisu običan instrument koji dopunjuje ovu prozu i dočarava je. Često su ove zajedničke fotografije među koricama knjige povod za nastanak pojedinih poglavlja i njihovih sadržaja. Radaković i Albahari učinili su da njihova knjiga bude sazdana od priče koja nastaje i rađa se iz potrebe da se objasne, ponovo prisete i dopune ona sećanja koja su zapečaćena slikama na pomenutim fotografijama.
Fotografije govore o davno nestalom duhu vremena, ponovo evociraju stare uspomene i proživljene zbilje, dotiču stara i ponekad ugašena prijateljstva i druženja, prekinute snove i skoro zaboravljene momente koje svaki čovek ima u arhivu svoga sećanja. U ovoj fantastičnoj knjizi, fotografije uzrok i objekat razgovora, to jest – memoarskog pripovedanja; jedini su objekat oko koga se pletu naizmenične priče dva pomenuta velika književnika ali istodobno i dva istoimena lika u knjizi. Napisavši ovu knjigu Radaković i Albahari nisu samo stvorili vrsno umetničko delo napisano u originalnom modelu autobiografske proze, već su od sebe, možda i ne želeći svesno, jednim izrazito borhesovskim književnim postupkom, načinili prave književne likove, živopisne podjednako kao što su oni u Kišovom romanu Bašta, pepeo, ili u Dnevniku o Čarnojeviću M. Crnjanskog.
Slučajni čitalac ili profesionalni kritičar, pročitavši ovu knjigu, ne mogu se oteti utisku i ne iskazati nedvojbenu činjenicu i, zapravo, spokojni književni usud koji govori da je: Knjiga o fotografiji Ž. Radakovića, uglednog pisca i Handkeovog prevodioca – i D. Albaharija, jednog od genija kratke priče u nas, zapravo: sasvim sveža prozna forma u književnoj memoaristici i autobiografiji, nalik svojevremenim foto-dnevničkim eksperimentima Vladana Radovanovića, Bore Ćosića, Vujice Rešina Tucića i Slavka Matkovića, a takav fakt je sigurno, kako bi kazali Stari Latini, neosporna i svake hvale vredna i dostojna: licentia poetica.
KNJIGA O FOTOGRAFIJI
David Albahari i Žarko Radaković
Laguna, 2021
128 str.
